Bij gesprekken over de energietransitie waar energiebesparing, windmolens en zonnepanelen belangrijke onderwerpen zijn, komt soms ook de z.g. CO2 uitstoot ter sprake. Wat is het belang van CO2 uitstoot eigenlijk ?
Welnu vrij eenvoudig. CO2 is een z.g. broeikasgas dat er voor zorgt dat de planeet aarde nu met een temperatuurverhoging te maken heeft. Omdat dit een levensbedreigende ontwikkeling is, probeert de mensheid deze uitstoot onder controle te krijgen. Voor de volledigheid moet ik hierbij vermelden dat er nog schadelijker broeikasgassen in de atmosfeer terecht gaan komen, zoals bv, methaan, dat nu nog in grote hoeveelheden in permafrostgebieden is opgeslagen en binnen afzienbare tijd ook vrij zal komen. Het broeikaseffect van methaan is veel sterker dan dat van CO2, maar de hoeveelheid is veel geringer, reden waarom daar weinig aandacht aan wordt besteed.
Belangrijke bronnen van CO2 uitstoot zijn fossiele brandstoffen, vandaar dat deze in de ban zijn gedaan en het gebruik daarvan in het jaar 2050 met 95% terug gedrongen moet zijn. Andere bronnen van CO2 uitstoot zijn de meeste levende wezens op aarde, inclusief de mens zelf. Steeds vaker wordt er op gewezen dat ook het eten van vlees een slechte invloed heeft op de CO2 uitstoot. Propagandisten van deze visie zouden dan ook willen dat de mensheid overschakelt op een vegetarisch dieet.
In principe is die overschakeling goed mogelijk, al is het dan wel zo dat dan zeer hoogwaardige voedingsmiddelen (vlees, vis) ingeruild worden voor plantaardige voedingsmiddelen die in de juiste verhoudingen gecombineerd moeten worden om voldoende gezond te zijn. Een veganistische levenswijze (geen vlees, geen zuivel) is zelfs ongezond en kan alleen maar volgehouden worden door kunstmatige voedingsuplementen te gebruiken. Een grote hoeveelheid eiwitten is immers niet voldoende, het soort eiwitten is ook belangrijk.
CO2 uitstoot van vlees
Dat gezegd hebbende kan de vraag naar boven komen, hoe groot de CO2 belasting van vlees eigenlijk is.
Die CO2 uitstoot is wel uit te rekenen, maar dan komt daar een getal uit dat nog ergens mee vergeleken moet kunnen worden. Dus om dat in perspectief te kunnen plaatsen, kan die CO2 uitstoot goed vergeleken worden met de uitstoot van fossiele brandstoffen.
De CO2 uitstoot van fossiele brandstoffen is goed bekend en het is dus ook goed mogelijk om voor het deel van fossiele brandstoffen dat door particulieren wordt gebruikt, uit te rekenen hoe groot de CO2 uitstoot is.
Het is bekend hoeveel energie een gemiddeld huishouden jaarlijks verbruikt en omdat dit direct of indirect uit fossiele brandstoffen afkomstig is, is dit een eenvoudig rekensommetje.
Het andere rekensommetje dat gemaakt moet worden is de hoeveelheid vlees en vis die er jaarlijks per persoon gegeten wordt. Vervolgens moet van elk type vlees een omrekening plaats vinden naar CO2 uitstoot. Dit is echter een wat lastiger opgave omdat de hier voor te achterhalen cijfers nogal onbetrouwbaar zijn. De vleesindustrie gebruikt cijfers met veel lagere CO2 uitstoot-equivalenten dan organisaties die vegetarisme willen propageren en derhalve met veel hogere cijfers van uitstoot door de vleesindustrie komen.
Gelukkig zijn er ook cijfers bekend van de Universiteit Wageningen en het Voedingscentrum. Omdat deze het objectiefst lijken, zal ik me op deze gegevens baseren. Voorts zijn er grote vleeseters en kleine vleeseters. Een gangbaar cijfer van de vleesconsumptie in Nederland is 40 kg vlees per jaar, gemiddeld over de gehele bevolking. Dit is 110 gram vlees per dag per Nederlander, ofwel 770 gram per week. Dit is veel meer dan nodig is voor een gezond eetpatroon.
Voor onderstaande berekeningen ga ik uit van een aanbevolen hoeveelheid van 25 kg vlees per jaar.
Wat is de CO2-equivalente uitstoot van diverse soorten vlees ?
Het gewicht aan CO2 (in kilo’s) per kg product is als volgt:
Rundvlees: 15 kg
Varkensvlees: 12 kg
Pluimvee: 3,3 kg
Kalfsvlees: 10,8 kg
Ter illustratie: Rundvlees in een jaar: 15 x 25 = 375 kg CO2 per jaar voor een gemiddelde Nederlander
Ter illustratie: Pluimvee in een jaar: 3,3 x 25 = 82 kg CO2 per jaar voor een gemiddelde Nederlander
Het is interessant om deze getallen in perspectief te plaatsen, zodat je kunt nagaan wat “veel” of wat “weinig” betekent. Ik doe dat door een relatie te leggen met respectievelijk mobiliteit en jaarlijks elektriciteitsverbruik in een tweepersoonshuishouden.
CO2 en automobiliteit
De alomtegenwoordige gedachte is dat het vervoer met elektrische auto’s duurzaam zou zijn. Maar is dat wel zo als je kijkt naar de CO2 uitstoot bij de productie van een dergelijke auto ?
De productie van een middenklasse auto geeft een uitstoot van 10 ton CO2.
Dit getal geldt zowel voor de brandstofauto als voor de elektrische auto zonder de li-ion accu.
Na hoeveel kilometer is de CO2-uitstoot van de brandstof auto gelijk aan die van de elektrische auto?
Welnu, omdat de basisvervuiling van beide auto’s 10 ton CO2 is, hoeven we daar niet mee te rekenen.
Bekend is dat de productie van een li-ion accu een uitstoot van 100 kg CO2 per kWh met zich mee brengt.
Een 60 kWh accu heeft dus bij de productie 6.000 kg CO2 uitgestoten.
Een fossiele auto stoot 120 g. CO2 per km uit.
Als we er van uitgaan dat de accu alleen met groene stroom wordt opgeladen, kan eenvoudig uitgerekend worden na hoeveel kilometers de uitstoot van de elektrische auto vergelijkbaar is met de uitstoot van de fossiele auto. Dit is namelijk 6.000 kg / 120 g = 50.000 km.
Iemand die 10.000 km per jaar rijdt zal dus pas op zijn vroegst na 5 jaar minder vervuilend worden met een elektrische auto.
Indien grijze stroom gebruikt wordt, is dit getal nog veel ongunstiger.
Grijze stroom stoot bij de produktie 550 gram CO2 per kWh uit (110 g/km).
Het interessante is dat de CO2-uitstoot per kilometer voor brandstofauto’s en elektrische auto’s in dat geval praktisch identiek is.
Conclusie
Een elektrische auto met een 60kWh accu is pas na 5 jaar minder vervuilend dan een brandstofauto. Als deze accu met grijze stroom wordt opgeladen is er helemaal geen verschil.
Extra opmerking m.b.t. li-ion accu’s in auto’s
De end-of-life problematiek van auto’s is hier nog niet in meegenomen. We hebben hier te maken met het probleem dat recycling van accu’s nog niet is opgelost.
Het ziet er voorlopig naar uit dat het beter is om gebruikte accu’s die nog voor 80 % goed zijn, maar niet geschikt zijn voor mobiele toepassingen, in te zetten voor andere (stationaire) toepassingen waar ruimtegebruik minder belangrijk is.
Huishoudelijk elektriciteitsverbruik
Stel het verbruik van een tweepersoonshuishouden is 3.000 kWh per jaar.
De daarmee overeenkomende CO2 uitstoot van een elektriciteitscentrale is 0,5 x 3.000 = 1.500 kg CO2
Per persoon is dat 750 kg CO2.
Consumptie van 25 kg rundvlees per jaar geeft een uitstoot van 375 kg CO2.
Conclusie: Vleesconsumptie-uitstoot bedraagt 50 % van elektriciteits-uitstoot.
Dit soort berekeningen zijn ook te maken voor andere activiteiten die in een huishouden plaats vinden en van invloed zijn op de CO2 uitstoot. Bijvoorbeeld wat is de invloed van een kamertemperatuurverlaging met één graad ’s winters. Of wat is de invloed van 3 keer per week douchen i.p.v. elke dag.
De bovengenoemde cijfers en berekeningen zijn voor kritiek vatbaar. Dat wordt veroorzaakt door de inconsistentie van veel cijfers. Als voorbeeld kan ik noemen dat het Voedingscentrum voor varkensvlees een CO2 bijdrage noemt van 12 kg per kg. De Universiteit Wageningen noemt hier het getal 5 kg CO2 per kg. De afkomst van het vlees speelt ook een grote rol.
Het vlees van vleeskoeien uit Argentinië kan zelfs gaan tot 65 kg CO2 per kg. Vlees van Nederlands melkkoeien hebben een veel geringere bijdrage omdat deze dieren ook voor zuivelproduktie worden gebruikt.
De Nederlandse melkveestapel wordt voor 87% gebruikt voor melk en voor 13% voor vlees.
Huidige situatie m.b.t. het Nederlandse Klimaatakkoord
Met de huidige klimaatmaatregelen lukt het niet om het oorspronkelijke doel van de overheid naar een uitstoot van 165 Mton in 2030 te brengen. Er blijkt nog voor 14 Mton extra, maatregelen getroffen te moeten worden.
Tevens zijn er in 2021 nieuwe EU-richtlijnen aangenomen om de oorspronkelijke doelstelling van 49 % reductie te verhogen naar 55 % reductie (t.o.v. 1990).
Deze verhoging betekent een extra reductie van 13 Mton, dus een uitstoot van 45 % x 228 =103 Mton uitstoot.
(Dit is 13 Mton meer dan bij de oorspronkelijke reductie met 49%)
In totaal ligt er dan nog een opgave van 14+13=27 Mton extra reductiemaatregelen t.o.v. de nu bestaande maatregelen.
De vraag is hoe deze extra reductie gehaald kan worden.
Vanzelfsprekend is dit een politieke vraag.
Ed Nijpels, voorzitter van het Voortgangsoverleg Klimaatakkoord, stelde in maart 2021, dat maatregelen als rekeningrijden en belastingverhoging op gas onontkoombaar zijn.